Ekoljik Tarım Belgesi
Ekolojik Tarım Belgesi
Tarım ürünlerinin herhangi bir kimyasal kalıntı içermemesi; tarım ilaçları ile kimyasal gübre gibi girdilerin kullanılmaması, üretim sürecinde doğal kaynakların korunması gibi kriterlere riayet edilerek yapılan tarımsal üretim için verilen sertifikaya Ekolojik Tarım Belgesi adı verilmektedir. Sertifika, uluslararası akreditasyonu olan, bağımsız ve tarafsız belgelendirme kuruluşları tarafından bir dizi kontrol ve denetimler sonucunda verilmektedir.
Ekolojik Tarım Kavramı
Ekolojik tarım; endüstriyel tarımın başta insan sağlığı, ekonomi, çevre ve ekosistem açısından ortaya çıkardığı olumsuz tablo karşısında alternatif olarak ortaya konmuş bir tarım sistemidir. Ekolojik tarım, üretimde kimyasal girdi kullanmayan, üretimden tüketime kadar her aşamanın denetime ve sertifikaya tabi tutulduğu tarımsal üretim yöntemidir. Ekolojik tarım için organik tarım ve biyolojik tarım ifadeleri de kullanılmaktadır.
Ekolojik (organik, biyolojik) tarım; tabiattaki dengeyi koruyan, toprak verimliliğinde devamlılığı hedefleyen, hastalık ve zararlılarla mücadele ederek kontrol altına alan ve doğadaki canlı popülasyonunun sürekliliğini sağlayan; üretimde hiçbir şekilde sentetik kimyasal gübre, hormon ya da ilaç kullanılmayan ve her aşamasında standartlara uygunluk denetimi yapılan, neticesinde elde edilen ürünleri Ekolojik Tarım Belgesi ile sertifikalandırılan tarım sistemdir.
Ekolojik tarım uygulamaları son yıllarda ülkemizde de yaygınlaşmaktadır. İlkin 1980’li yılların ortalarında Ege Bölgesi’nde başlatılan ekolojik tarım günümüzde hemen her coğrafi bölgede uygulanmaktadır. Ülkemizde ekolojik tarıma yönelik ilk yasal düzenleme 2002 yılında yapılmıştır. Ekolojik tarıma yönelik ilk standartlar 1992 yılında Avrupa Birliği’nde düzenlenmiş ve uygulamaya konulmuştur.
Ekolojik Tarım Belgesinin Hedefi
Sistemin temel amacı doğal kaynakları ve biyolojik dengeyi korumak ve canlılar için sağlıklı gıdalar üretmek; toprağı, su kaynaklarını ve havayı kirletmeden, çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını muhafaza etmektir. Bunun yanında ekosistemi korumak, toprak erozyonunu önlemek ve yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak da ekolojik tarımın hedeflerinden ve getirilerindendir.
Ekolojik tarım, yüksek verim ve kârdan ziyade yüksek kaliteyi hedeflemektedir. Başlıca amaç toprak, bitki, hayvan ve insan arasındaki yaşam zincirinde üretimi en sağlıklı şekilde sağlayabilmektir.
Ekolojik Tarım Sisteminin Özellikleri
• Ekolojik tarımda, hastalık ve zararlılarla mücadelede uygun çeşit seçimi, toprak verimliliği, ürün rotasyonu, bitki atıklarının değerlendirilmesi, organik atıkların kullanılması, hayvan gübresi, yeşil gübreleme ve biyolojik kontrol gibi metotlar ve ham maddeler kullanılmaktadır.
• Ekolojik tarımda, üretimin her aşaması denetlenmektedir ve elde edilen ürünler sertifikalandırılmaktadır. Ürünün sertifikalandırılması, üretimde ekolojik tarım standartlarına tam olarak uyulduğunun güvence altına alınması demektir.
• Yapılan sürekli ve sıkı denetimler nedeniyle, üretime dair her şey kayıt altındadır. Ürünlere dair veriler laboratuvar analizleriyle test edilmekte ve denetlenmektedir.
• Kontrol ve belgelendirme kuruluşunca düzenli olarak yapılan denetimlerde kayıt defterleri, yazılı tutanaklar, planlar ve analiz sonuçları denetlenir.
• Çiftçi, işletmesinin ekolojik üretimle ilgili birimlerini denetim için kontrol ve belgelendirme kuruluşuna açmak durumundadır. Bu kuruluşlar işletmelerin üretim birimini istedikleri zaman denetleyebilmektedir.
Ekolojik Tarım Sertifika Aşamaları
• Sözleşme: Ekolojik tarımın ana prensibi sözleşmedir. Ekolojik tarım, yetkili kuruluşla imzalanan sözleşmenin esaslarına dayanmaktadır. Sözleşme, çiftçi ya da çiftçi adına proje yapan kişi ya da kurum ile onu denetleyecek Tarım Bakanlığı’nın yetki verdiği bir kontrol ve belgelendirme kuruluşu arasında yapılmaktadır.
• Kontrol: Kontrol ve belgelendirme kuruluşu, çiftçinin ekolojik tarıma geçmesiyle birlikte onun üretimlerini kontrol eder ve denetler. Gerektiğinde toprak ve gübre analizi yaptırır ve üretimde kimyasal madde kullanılıp kullanılmadığını laboratuvar sonuçlarıyla test eder.
• Geçiş süreci: Çiftçi ekolojik tarıma geçtiğinde geçiş süreci denilen bir denetim aşamasına tabi tutulur. Geçiş sürecinde üretilen ürünler ekolojik olarak belgelendirilememekte ve satılamamaktadır. Diğer ekolojik veya ekolojik olmayan ürünlerle de karıştırılmamaktadır.
• Sertifikasyon: Çiftçi, kontrol ve belgelendirme kuruluşunun kendisine yönetmenlikler ve standartlar çerçevesinde onay verdiği gübreleme ve zararlılarla mücadele yöntemlerinin dışında; kullanımına izin verilen maddeler haricinde hiçbir yöntem ve madde kullanmamalıdır. Standartlara tam anlamıyla uygunluk gösterdiği takdirde, ürünlerine kontrol ve belgelendirme kuruluşu tarafından Ekolojik Tarım Belgesi verilir. Çiftçi de ürününü bu sertifikayı kullanarak pazarlar.
Geçiş dönemi, ekolojik tarım uygulamalarında önemli yere sahiptir. Bu dönemde üretilen ürünler ekolojik tarım ürünü olarak satılamamaktadır. Geçiş sürecini başarıyla tamamlamış ürünler, ekolojik ürün sertifikasına sahip olarak piyasaya arz edilebilirken, yine bu süreçte üretilen ürünlerde izin verilmeyen kimyasal gübre, hormon ve ilaç gibi girdiler kullanıldığı saptanmışsa çiftçi yeniden geçiş sürecine alınmaktadır.
Geçiş süreçleri üründen ürüne farklılık göstermekle birlikte;
• Bitkisel üretimde, tek yıllık bitkiler için 2 yıl, iki ve çok yıllık bitkiler için 3 yıl,
• Hayvansal üretimde, büyükbaş ve küçükbaşlarda 2 ay, tavşanlarda 6 ay, tavuklarda 1 ay,
• Su ürünleri üretiminde geçiş süreci canlının türü ve çeşidine göre değişmekte olup,
Süreçler, kontrol ve belgelendirme kuruluşu tarafından belirlenmektedir. Kontrol ve belgelendirme kuruluşu, geçiş sürecini bakanlığın onayını da alarak uzatma veya kısaltma yetkisine sahiptir.